30.  Բառերի ընդհանուր մասերի (արմատները) գտի՛ր, դրանց ուղիղ ձևերը գրիր և տրված բառերը բացատրիր:

Օրինակ՝ բարեսիրտ, բարեկամ,  բարեսեր, բարետես: -Արմատն  է՝ բարի:

Բարեսիրտ — բարի սիրտ ունեցող:

Բարեկամ — բարին կամեցող:

Բարեսեր — բարին (բարի բան) սիրող:

Բարետես — բարի (գեղեցիկ) տեսք ունեցող:

ա) կտցաձև. կտցահարել. կտցաչափ: – կտուց
կտցաձև – կտուցի ձև ունեցող
կտցահարել – կտուցով հարվածել
կտցաչափ – կտուցի չափ

բ) ուղղագրություն. ուղղագիծ. ուղղամիտ. ուղղություն : – Ուղիղ

գ) ուղեկից. ուղևոր:

31.  Բառակապակցություննե՛ր կազմիր՝ հարցում արտահայտող բառի փոխարեն տրված գոյականները կամ  նրանով կազմված բառակապակցությունները  գրելով:

Պառկել ո՞րտեղ:

Պառկել Ծովափին, պառկել մահճակալին, պառկել անդունդի եզրին, պառկել գետի ափիմ, պառկել անտառի բացատին, պառկել ակողինին, պառկել հիվանդանոցում:

Գրի՛ր՝ առաջադրանքը ո՞ր վերջավորությունների կամ բառերի օգնությամբ կատարեցիր: “Ին” մասկնիկով

33.  Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ ավելացնելով  ո՞ւր, դեպի ու՞ր, որտե՞ղ, որտեղի՞ց, որտեղո՞վ հարցերին պատասխանող բառեր ու բառակապակցություններ:

Օրինակ՝ Օրվա հերոսը  գալիս  էր: — Օրվա հերոսը մեզ մոտ էր գալիս:

Օրվա հերոսը դեպի տուն էը գալիս: Փողոցով օր­վա հերոսն էր գալիս: Դիմացից  օրվա հերոսն Էր գալիս:

Մի ոհմակ է երևում:

Ի՜նչ հանգիստ ես կանգնած:

Թռչունների մի երամ անցավ:
Երամը թռավ. հեռացավ:

Նախորդ օրը կարգ ու կանոն էր հաստատել:
Հաջորդ օրը բոլորս գնալու էինք:

Այդ  փոքրիկին կարելի է տեղավորել:

34.  Տրված բառերի հոմանիշ ձևերը գտի՛ր:

Օրինակ՝ ամենից լավ — ամենալավ, լավագույն

ամենամեծ — ամենից մեծ. Մեծագույն
փոքրագույն — ամենափոքր, ամենից փոքր
Ամենավատ, գեղեցկագույն. բարձրագույն. ամենաազնիվ. ամենից հզոր, ամենից ահեղ, համեստագույն, ամենահին, ամենից ծանր, ամենալուրջ, ամենից խոշոր:

Ամենավատ- ամենից վատ, վատագույն, գեղեցկագույն-ամենագեղեցիկ-ամենից գեղեցիկ. բարձրագույն- ամենաբարձր- ամենից բարձր. ամենաազնիվ-ամենից ազնիվ -ազնվագույն. ամենից հզոր-ամենահզոր, ամենից ահեղ-ամենաահեղ, համեստագույն- ամենահամեստ-ամենից համեստ, ամենահին-ամենից հին-հնգույն, ամենից ծանր-ամենածանր-ծանրագույն, ամենալուրջ-ամենից լուրջ, ամենից խոշոր-ամենախոշոր:

38.   Անջատ գրվող բարդ  բառերի  (հարագրությունների) իմաստները մեկական բառերով արտահայտի՛ր:

Պար գալ – պարել. զրույց անել – զրույցել. խաղ անել – խաղալ. թույլ տալ – թույլ տվել:

41. Շարունակի՛ր (հետո ի՞նչ եղավ):

Արթնացա,  երբ արևն արդեն  ծագել ու շողերը ներս էր գցել պատուհանիցս: Արագ հագնվեցի ու վազեցի ղեպի խոհանոց: Շտապում էի: Խոհանոցից  դուրս եկավ մի տղամա՞րդ. Թե՞  կին՝ չհասկացա: Տարօրինակն էր: Նա էլ զարմացած ինձ էր նայում: Մի վատ բան գուշակեցի: Նետվեցի միջանցք ու աչքս գցեցի մեծ հայելուն: Ես ճիշտ այնպիսին էի,  ինչպիսին խոհանոցից դուրս եկածը, շատ տարօրինակն էի: Մի քիչ շփոթված ու մի քիչ տխուր մտա սենյակ: Այնտեդ հավաքված էին իրարից չտարբերվող տարօրինակ ու շփոթահար մարդիկ՝ հինգ հոգի: Հավանաբար մերոնք էին: Միանգամից գլխի չընկա էլ, թե ո՛վ ով էր:

Հետո պարզվեց. որ այդ օրը մեր քաղաքում բոլոր մարդիկ դարձել էին արտաքինով չափազանց նման էակներ:

В XVII и XVIII веках ларин (параллельные полосы серебряной проволоки, сложенные пополам, с окрашенными персидскими и арабскими надписями) импортировались и продавались в качестве валюты на Мальдивах. Эта форма валюты использовалась в Персидском заливе, Индии и на Цейлоне в то время. Историки сходятся во мнении, что эта новая форма валюты, скорее всего, обменивалась на раковины каури и указывает на прибыльную торговлю Мальдив с этими странами. Первым султаном, который поставил свою собственную печать на этой валюте, был Мухаммад Такуруфаану аль-Аузам. Печать была намного шире проволоки, поэтому ее было трудно прочитать.

На протяжении девятнадцатого и начала двадцатого веков выпускались бронзовые монеты, номинал которых был в лаари. Султан Мохамед Имадхуддин IV (1900–1904) ввел то, что историки считают первыми монетами машинной чеканки, судя по превосходному качеству гравировки. Его преемник султан Мохамед Шамшудин III (1904–1935) выпустил последние из этих монет, номиналом в 1 и 4 лаари, которые были отчеканены в Соединенном Королевстве на монетном дворе Хитона в Бирмингеме в 1913 году.

После прекращения производства монет специально для Мальдив султанат перешел на цейлонскую рупию. В 1947 году к этому присоединились банкноты, номинированные в руфиях, равные по стоимости рупии. В 1960 году были введены монеты, номинированные в лаари, которые теперь стоили одну сотую руфии. В 1965 году Мальдивы обрели независимость, и мальдивская руфия стала единственным законным платежным средством.

Есть монеты 1 и 2 руфий

Банкноты

Банкноты серий 1947 и 1983 годов, изготовленные из бумаги, полностью изъяты из обращения и не встречаются в обращении.

Серия 2015 года

Банкноты руфии серии 2015 года изготовлены из полимера.

Лицевая сторона

Оборотная сторона

25. Կետերի փոխարեն հատկանիշ ցույց տվող տրված բառերը (ածականները) տեղադրի՛ր: Տրված ու ստացված տեքստերը համեմատի՛ր (ածականները խոսքում ի՞նչ դեր ունեն):

Գետնի վրայով… ու գետեր, … ու … առվակներ են, հոսում, գետնի տակից … ու … աղբյուրներ են բխում, և երբ նրանց ջրերը որևէ իջվածքում կուտակվում են. Լիճ է գոյանում: Իսկ որքա՞ն … լճեր կան: Երկրագնդի … լճի՝ Բայկալի ափերը երիզող … լեռներն ասես … մշուշի վրա են կախված: Ձգվում է … լիճը հարյուրավոր կիլոմետրեր, ու տեղացիները նրան ծով են անվանում: Բայկալը … ու … ջուր ունի: … ու … եղանակին լճի հատակը տեղ-տեղ երևում է:

Մեր հանրապետությունը … … լճերով  … է: Դրանցից …ը Սևանա լիճն է, որտեղ իշխան ձուկն է բնակվում: Դիլիջանից քիչ հեռու մի … լիճ կա: Նա այնքան … ջուր ունի, որ նրան Պարզ լիճ են կոչում:

Լայնահուն. հորդահոս, կարկաչուն, արագավազ. սառնորակ, զուլալ, տարբեր, ամենախոր. անուշահամ, բարձր. կապույտ. մաքուր, թափանցիկ, արևոտ. հանդարտ (եղանակ), հարուստ, լեռնային. գեղատեսիլ, ամենամեծ. սքանչելի, գողտրիկ. վճիտ:

26.  Նախադասություններն ընդարձակի՛ր՝ ինչպիսի՞  կամ ո՞ր հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ ավելացնելով.

Օրինակ՝ Կինը հարցրեց: — Երիտասարդ կինը հարցրեց: Կամ՝ Լայնեզր գլխարկով կինը հարցրեց:

Շունը մտավ: – Որ ոսկորոը ուտի

Սիրտը քար է: – Երբ մարդիկ մենակ նրանց մասին են մտածում։

Հայրն ընկեր է: – Իմ մորեղբայրի հետ

Երկիրը պտտվում է: – Արեգակի շուրջ, իսկ Լուսինը Երկրի շուրջ։

27.  Գործողություն ցույց տվող  բառերը(բայերը)  ո՞վ  կամ ի՞նչ  հարցին պատասխանող. աոարկա ցույց տվող բառե՛ր (գոյականներ) դարձրու:

Օրինակ՝ լուծել — լուծույթ.

սպասել- սպասավոր. սպասյակ. սպասուհի. սպասում: Իշխել – Իշխան, Իշխանություն. բժշկել – բժիշկ, բուժքույր. բացել, բացօդյա. ուսուցանել – Ուսումնարան, ուսուցիչ․ ճեղքել. պահել – պահիչ. հյուսել – հյուսիչ. բանել. գրել – գիր․ գործել – գործ. զգալ – զգացմունք. հարցնել – հարց:

28.  ա) Տրված հարցերին պատասխանի՛ր և առաջադրանքը կատարի՛ր:

Ո՞վ է ընկերդ (ընկերուհիդ):

Մանրամասն նկարագրի’ր նրա արտաքինը  (հասակը. կաոուցվածքը. դեմքը. հագնվելը և այլն):

Նրա բնավորության մասի՛ն պատմիր:

Պատմի՛ր՝ նա ի՞նչ է սիրում և ինչ չի սիրում:

Նրա մեջ կա՞ բան. որ չես հավանում. կուզե՞ս. որ փոխվի: Գրի՛ր՝ ուզում ես նրանից ինչ-որ բան սովորել:

բ) բոլոր պատասխաններդ մի տեքստում հավաքիր և  ընկերոջդ (ընկերուհուդ) մասին գրավոր պատմիր:

գ) Շարադրություն  վերնագըի’ր:

29.  Ինչպիսի՞  հարցին պատասխանող, հատկանիշ ցույց տվող բառերից (ածականներից) գոյականներ (ի՞նչ հարցին պատասխանող բառեր) կազմի՛ր:

քաջ – քաջութություն. մեծ – մեծություն. գեղեցիկ – գեղեցկություն. հատուկ – հատկություն. հասարակ – հասարակություն. հարմար – հարմարություն. դեղին – դեղնություն. գունատ – գունատություն. հնչեղ. Շքեղ – Շքեղթություն, պերճ – պերճություն, խեղճ – խիխճ, խխճություն, տկար:

Գորտերը և ցուլը

Լինում է չի լիում մի ցուլ է լինում, այն գնում է մի լժակ ջուր խմի։ Այն մտավ ջուրը և պատահաբար տրորեց մի երիտասարդ գորտ։ Հետո մեծ գորտը հասկացավ որ չկա մի գորտ։ Այն գնաց փոքրերին և հարցրեց նրանց, թե որդե՞ղ է մյուս փոքր գորտը։

– Մի շատ մեծ հրեշ․ Ասաց նրանցից մեկը, – Այն կանգնեց մեր փոքրը եղբոր վրա նրա մեծ ոտքով․

– Ոնց հասկացա այն մեծ էր! Ասաց մեծ գորտը և փորձեց երևալ ավելի մեծ, Այն այսքան մեծ է՞ր։ հարցրեց մեծ գորտը

– Ոչ, այն ավելի մեծ էր․ Ասացին փոքրերը․

Մեծ գորտը փորձում էր ավելի մեծ լինել և ասաց – Այն չի կարող այսրանից ավելի մեծ լինի։

Բայց փոքրերը ասում էին որ այն ավելի ավելի ավելի մեծ էր, և այդպես մեծ գորտը փորձում էր ավելի մեծ լինել, մինջև այն տրաքեց։

Մի պորձեք անհնարը։

Ես Ալեքսանդրն եմ, սովորում եմ 6-րդ դասարանում միջին դպրոցում իմ ընտրությունը վրացերերն է։ Երբ փոքր էի հայրիկս ինձ տարել էր վրաստան, և հիմա ուզում եմ սովորել և պատմել մեր հարևան երկրի մասին՝ Վրաստան, վրաստանի խոհանոցը և մշակույթը։

Վրաց ժողովրդի ազգային խոհանոց։ Շատ վրացական ուտեստներ, օրինակ խարչոն, խաչապուրին դարձել են փաստացի միջազգային ուտեստներ։

Վրացական խոհանոցի գրեթե բոլոր ուտեստներն ունեն կծու և սուր համ։ Նրանք լայնորեն օգտագործում են բանջարեղենային ուտեստներ և որպես լրացում, օգտագործում մսային ուտեստ։

Կա տարբերություն Արևմտյան Վրաստանի խոհանոցի և Արևելյան Վրաստանի խոհանոցերի միջև։ Արևմտյանի խոհանոցում օգտագործում են եգիպտացորենի ցորեն, գերիշխում է կորեկը, սուլուգունի վրացացական պանիրը, որոնք նրանք օգտագործում են մոգարի հետ միասին։ Արևելյան խոհանոցում օգտագործվում է ցորենի հացը։ Բացի այդ

, Արևելյան Վրաստանի խոհանոցում օգտագործվող մսի մեծմասը կազմում են ընտանի կենդանիները։

Ձկնային ուտեստները Վրաստանում հազվադեպ է լինում, բացառությամբ այն մասերից, որտեղ զարգացած է ձկնորսությունը։

Նախուտեստներ

• Աբխազուրա
• Աջափսանդալ
• Իսպանախի
• Ջոնջոլի
• Խաչապուրի
• Ձկնկիթ
• Քուփատա
• Քուփատի
• Լոբիանի
• Լոբիո
• Մածուն
• Մչադի
• Մուժուժի
• Նադուղի
• Փխալի
• Սացլիվի
• Սոկո
• Թարթի

Հացեր

Վրացական ավանդական հացերի տեսականիները բազմազան են, կարող է ընդգրկել շոթին, խաչապուրին, թոնիս պուրին, մեսխուրի պուլին և այլ հացերի տեսակներ։ Վրացական հացերը հիմնականում թխում են կլոր, ընդարձակ մի վառարանում, որը կոչվում է թոնե։

Պանիրներ

• Իմերուլի
• Նադուգի
• Քարխուրլի
• Սուլուգունի
• Թուշուրի
• Թենիլի
• Լորի
• Դամբալի Խաչո

Աղցաններ

• Բոլոկի
• Սպանախի մավնիթ
• Իսփանախիլի
• Իսփանախիլիս
• Քաթմիս
• Խախվիս
• Խիլիս
• Քիթրիս
• Քոմբոսթա վաշլիթ
• Քոմբոսթոս
• Քվերցխիս
• Լոբիոս
• Փխալի
• Զագազափխուլո
• Սաթաթսուրիս
• Սոկոս
• Սթեփիլոս
• Թարխունիս
• Թշարխիլի
• Թևզիս

Հին Հռոմ

ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Ծերակույտ — Տոհմերի ավագներից կազմված խորհուրդ:
Պատրիկ — Տոհմային ավագանու ներկայացուցիչ։
Պլեբեյ — Վաղ Հռոմում քաղաքացիական իրավունքներից զուրկ բնակչությունը: 
Մագիստրատուրա — Գործադիր իշխանության մարմինների ամբողջությունը: Լատիններ, սաբիններ, Էտրուսկներ — Հին Իտալիայի ցեղեր:
Կոնսուլ — Պետական բարձրագույն գործադիր պաշտոնյա:
ժողովրդական տրիբուն — Պլեբեյների կողմից ընտրվող անձ, որը կարող էր արգելափակել ցանկացած օրենքի նախագիծ: 

Դիկտատոր — Սենատի կողմից արտակարգ իրավիճակներում ժամանակա-
վորապես նշանակվող և անսահմանափակ իշխանությամբ օժտված անձ:
Իմպերատոր — Պատերազմում հաղթած զորավարին ժամանակավորապես
տրվող պատվատիտղոս:
Դոմինատ — Դիոկղետիանոս կայսեր ստեղծած միանձնյա կառավարման հա-
մակարգը:
Պրովինցիա — Նահանգ:
Գլադիատորներ — Հանդիսականների առջև նրանց զվարճանքի համար մի մյանց դեմ մարտնչող ստրուկներ: Բառացի նշանակում է «սուսերակիր»:
Հաղթակամար Նշանավոր իրադարձության պատվին կառուցված կամա– րակապ դարպաս:
ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Պրինցիպատ Հռոմի պատմության Վաղ կայսրության շրջանի անվանումը:
Ապենինյան թերակղզի — Թերակղզի Եվրոպայի հարավում:
Հռոմուլոս -Ըստ ավանդության՝ Հռոմի առաջին արքան:

Կարթագեն- Հնագույն քաղաք Հյուսիսային Աֆրիկայում:
Հաննիբալ — Կարթագենի նշանավոր զորավար: Հուլիոս Կեսար Հռոմի ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից:
Օկտավիանոս — Հուլիոս Կեսարի քրոջ թոռը, գահակալել է Ք. ա. 27 – Ք. հ. 14 թթ.։
Դիոկղետիանոս — գահակալել է 284-305 թթ.:
Կոստանդիանոս Մեծ — գահակալել է 306-337 թթ.:
Կոլիզեում — Հռոմի ամենամեծ ամֆիթատրոնը:

Վաղ Հռոմը
Հռոմեական քաղաքակրթությունը ձևավորվել է Ապենինյան թերակղզում: Այստեղ կան ջրառատ նավարկելի գետեր, իսկ հողը բերրի է: Բարենպաստ կլիմայական և աշխարհագրական պայմանների շնորհիվ երկրագործությունը և անասնապահությունը վաղ ժամանակ ներից կարևոր տեղ ունեին բնակչության կյանքում:
Թերակղզու կենտրոնական մասում լատինական ցեղերը Ք. ա. I հազ. առաջին կեսին հիմնեցին բազմաթիվ բնակավայրեր: Դրանցից ամենախոշորը Հռոմ քաղաքն էր: Ըստ ավանդության՝ քաղաքը հիմնադրվել էր Հռոմուլոսի կողմից յոթ բլուրների վրա Ք. ա. 753 թ.։
Սկզբում Հռոմում գոյություն ուներ արքայական իշխանություն: Սակայն Ք. ա. VI դարի վերջերին հռոմեացիները վտարեցին վերջին արքային, և սկսվեց Հին Հռոմի պատմության հանրապետության շրջանը:

Նկարագրի՛ր Ապենինյան թերակղզու աշխարհագրական դիրքը և բնակլիմայական պայմանները:

Այն շատ լավ էր հողագործության համար, իսկ կլիման նորմալ էր, բարենպաստ։

Վաղ Հռոմի սոցիալական–քաղաքական կարգը
Արքայական դարաշրջանի Հռոմում (Ք. ա. VIII-VI դդ.) հիմնականում ապրում էին երեք ցեղեր` լատիններ, սաբիններ, էտրուսկներ: Նրանց տոհմերի ավագներից կազմվում էր Ծերակույտը՝ Սենատ: Այն քննարկում էր այն բոլոր հարցերը, որոնք հետո պետք է լուծվեին ժողովրդական ժողովում: Բոլոր գործադիր պաշտոնյաները հաշվետու էին ծերակույտի առջև:

Հռոմի բնակչությունը բաժանվում էր երկու խավի՝ պատրիկների (վերնախավ, ազնվատոհմիկներ) և պլեբեյների (բառացի՝ դրսից լցված)։ Պլեբեյներն ունեին մասնավոր սեփականություն, զբաղվում էին երկրագործությամբ, արհեստներով, առևտրով, սակայն չէին կարող մասնակցել պետության կառավարմանը: Երկարատև պայքարից հետո Ք. ա. III դարում պլեբեյները նույնպես դարձան Հռոմի լիիրավ քաղաքացիներ: Նրանց իրավունքները հավասարեցվեցին պատրիկների իրավունքներին:

Հռոմի հանրապետությունում գոյություն ուներ ընտրովի գործադիր իշխանության ճյուղավորված համակարգ՝ մագիստրատուրա: Գերագույն մագիստրատները երկու կոնսուլներն էին: Նրանք ընտրվում էին մեկ տարով և ղեկավարում էին նաև բանակը: Հռոմում կարևոր պաշտոնյա էր նաև ժողովրդական տրիբունը: Նրա անձն անձեռնմխելի էր, և նա վետոյի (լատիներեն՝ արգելում եմ) իրավունք ուներ: Կարող էր արգելք/ վետո/ դնել յուրաքանչյուր որոշման կամ օրենքի նախագծի վրա:
Պետության համար արտակարգ ծանր իրավիճակներում Հռոմում 6 ամիս ժամկետով ընտրվում էր արտակարգ լիազորություններով օժտված պաշտոնյա՝ դիկտատոր: Նա կարող էր այդ ընթացքում կառավարել առանց հաշվի առնելու պետական մարմինների կարիքը: Մագիստրատուրաներում աշխատանքը չէր վարձատրվում, քանի որ դա համարվում էր ոչ թե աշխատանք, այլ մարդուն տրված պատվավոր գործ: Այսպիսով ՝ Ք.ա. VI-III դդ. Հռոմեական պետությունում ձևավորվեց հանրապետական ժողովրդավարական կառավարման համակարգ, որը գոյատևեց մինչև Ք. ա. I դ վերջերը:

Առաջադրանքներ

• Որտե՞ղ է ձևավորվել Հռոմեական քաղաքակրթությունը, և ինչպիսի՞ բնական պայմաններ է ունեցել այդ տարածքը։
  Ապենինյան թերակղզում: Այստեղ կան ջրառատ նավարկելի գետեր, իսկ հողը բերրի է: Բարենպաստ կլիմայով։
• Ովքե՞ր էին Հռոմ քաղաքի հիմնադիրները՝ ըստ ավանդության։ Ե՞րբ է այն հիմնադրվել։
• Ի՞նչ ձևով էր կառավարվում Հռոմը սկզբնական շրջանում։ Ինչպիսի՞ փոփոխություն տեղի ունեցավ Ք. ա. VI դարի վերջերին։
  Հռոմեացիները վտարեցին վերջին արքային, և սկսվեց Հին Հռոմի պատմության հանրապետության շրջանը:
• Նկարագրի՛ր Ապենինյան թերակղզու աշխարհագրական դիրքն ու կլիմայական պայմանները։ Ինչպե՞ս են դրանք նպաստել տնտեսության զարգացմանը։
  Այն շատ լավ էր հողագործության համար, իսկ կլիման նորմալ էր, բարենպաստ։
• Ո՞ր երեք ցեղերն էին ապրում Հռոմում արքայական դարաշրջանի ժամանակ։ Ինչ դեր ուներ Ծերակույտը (Սենատը)։
  Հիմնականում ապրում էին երեք ցեղեր` լատիններ, սաբիններ, էտրուսկներ:
• Ովքե՞ր էին պատրիկները և պլեբեյները։ Ինչպիսի՞ տարբերություն կար նրանց իրավական կարգավիճակի միջև։
  Պատրիկները հարուստ բնիկներն էին, պլեբեյները այդպես ասած միգրանտներ։
• Ի՞նչ էր մագիստրատուրան։ Ո՞վքեր էին ամենակարևոր մագիստրատները Հռոմում։
  Գործադիր իշխանության մարմինների ամբողջությունը: Լատիններ, սաբիններ, Էտրուսկներ — Հին Իտալիայի ցեղեր:
• Ի՞նչ էր վետոյի իրավունքը։ Ո՞ր պաշտոնյան ուներ այդ իրավունքը և ինչու էր նա անձեռնմխելի։
  Երբ որևէ մարդ վատ բան է անում ուրշ մարդկանց նրան պոլիսից վռնդում էն 10 տարով և անունը գրում քարի վրա։
• Ո՞ր պաշտոնը էր Հռոմում ստեղծվում արտակարգ իրավիճակներում։ Ինչ իրավասություններ ուներ դիկտատորը։
• Ինչո՞ւ էր մագիստրատների աշխատանքը անվարձատու։ Ի՞նչ էր դա նշանակում հռոմեացիների համար։
  Գերագույն մագիստրատները երկու կոնսուլներն էին: Նրանք ընտրվում էին մեկ տարով և ղեկավարում էին նաև բանակը:
  
  Առաջադրանք 2
  Հռոմեական պետության վերելքը
  Հռոմը մշտապես պատերազմներ էր մղում իր հարևանների դեմ: Այդ պատերազմների արդյունքում Ք. ա. III դարում ամբողջ թերակղզին ընկավ Հռոմի տիրապետության տակ:
  Իտալիայի նվաճումից հետո Հռոմը բախվեց Միջերկրական ծովի արևմտյան մասի մեկ այլ հզոր պետության՝ Կարթագենի հետ: Պատճառը հարուստ Սիցիլիա կղզու նկատմամբ վերահսկողության հաստատումն էր: Չնայած կարթագենցի նշանավոր զորավար Հաննիբալի արշավանքին` երկարատև պատերազմներում հռոմեացիներին հաջողվեց հաղթել կարթագենցիներին: Նրանք նվաճեցին Կարթագեն քաղաքը և հիմնահատակ ավերեցին: Այսպիսով Հռոմեական պետությունը վերածվեց Միջերկրական ծովի արևմուտքի ամենահզոր պետության:
  Լուծելով Կարթագենի խնդիրը Հռոմը սկսեց ծավալվել դեպի արևելք, որտեղ հզոր հելլենիստական պետությունները Մակեդոնիան, Եգիպտոսը, Սելևկյան պետությունները  Մակեդոնիան, Եգիպտոսը, Սելևկյան տերությունն էին: Հռոմեացիները մեկը մյուսի հետևից պարտության մատնեցին Մակեդոնիային և Սելևկյան պետությանը:
  Շարունակելով իրենց առաջխաղացումը՝ հռոմեացիները պատերազմներ սկսեցին նաև Պոնտոսի և Մեծ Հայքի դեմ: Դրանց արդյունքում Ք. ա. I դարում հռոմեացիների վերահսկողության տակ անցան ամբողջ Փոքր Ասիան, Ասորիքը և Փյունիկիան:
  Հռոմեական կայսրության առաջացումն ու հզորացումը
  Հսկայական նվաճումներին, երկիր մուտք գործող խոշոր ռազմավարին զուգահեռ Հռոմում որոշ զորավարներ և քաղաքական գործիչներ մեծ իշխանություն կենտրոնացրին իրենց ձեռքում։ Հենվելով իրենց բանակների վրա, երբեմն նրանք զավթում էին իշխանությունը: Ք.ա.60թ. երեք նշանավոր զորավարներ Հուլիոս Կեսարը, Գնեոս Պոմպեոսը և Մարկոս Կրասոսը, ստեղծեցին առաջին եռապետությունը: Փաստացի նրանք էին կառավարում Հռոմը: Սակայն նրանց միությունն անկայուն էր: Ք. ա. 53 թ. պարթևների դեմ ձեռնարկած պատերազմում Կրասոսի զոհվելուց հետո Պոմպեոսի և Կեսարի հարաբերությունները լարվեցին: Յուրաքանչյուրը ձգտում էր մենիշխանության:
  Նրանց միջև Ք. ա. 49 թ. սկսվեց քաղաքացիական պատերազմ: Պոմպեոսը սպանվեց և Կեսարը զավթեց իշխանությունը Հռոմում: Սակայն Կեսարի հակառակորդները դավադրություն կազմակերպեցին և Ք. ա. 44 թ. Ծերակույտի դահլիճում սպանեցին նրան:
  Կեսարի սպանությունից հետո՝ Ք. ա. 43 թ., ստեղծվեց երկրորդ եռապետությունը, որտեղ գլխավոր դերը պատկանում էր Կեսարի ազգական Օկտավիանոսին: Հռոմում ընթացած քաղաքացիական պատերազմում հաղթեց Օկտավիանոսը: Նա սկսեց միանձնյա կառավարել: Աստիճանաբար ձևավորվեց նրա անձնիշխանությունը: Ք. ա. 27 թ. նա ստացավ պատվավոր Օգոստոս («Բարձրացյալ») մականունը: Դա ընդգծում էր Օկտավիանոսի անձը որպես պետության առաջին դեմքի: Շուտով նրան տրվեց իմպերատոր տիտղոսը, այսինք բարձրագույն զինվորական իշխանությունը: Փաստացի պետական պաշտոնների մեծ մասը պահպանվել էր, սակայն իշխանությունը ամբողջովին կենտրոնացել էր Օգոստոսի ձեռքում: Նրանով սկիզբ առավ Հռոմի պատմության մի նոր փուլ, որը ստացել է Վաղկայսրություն կամ Պրինցի
  պատ անվանումը:
  Ք. հ. II դարում Հռոմեական կայսրությունը հասավ իր տարածքային ամենամեծ ընդգրկմանը: Տրայանոս կայսրը գրավեց Դակիան (ներկայիս Ռումինիան) և Միջագետքը: Դա կայսրության ծավալապաշտության ավարտն էր: Դրանից հետո կայսրությունը ստիպված էր մտածել իր սահմանների պաշտպանության մասին:
  
  Առաջադրանքներ
  
• Ո՞ր դարում ընկավ ամբողջ Ապենինյան թերակղզին Հռոմի տիրապետության տակ։ Ք․ա․ 3-րդ
• Ո՞ր պետության դեմ սկսեց Հռոմը պատերազմներ Սիցիլիա կղզու համար։ Ո՞ր նշանավոր զորավարն է հիշատակվում Կարթագենի կողմից։
  
• Ինչու՞ էին կարևոր Հռոմի հաղթանակները Կարթագենի նկատմամբ։ Ի՞նչ պատահեց Կարթագեն քաղաքին։
  Հռոմի հաղթանակները Կարթագենի նկատմամբ կարևոր էին քանի որ դրանք դարձրին Հռոմը Միջերկրական ծովի արևմտյան մասի ամենահզոր պետություն:
• Ք.ա. I դարում Հռոմի վերահսկողության տակ անցան հետևյալ տարածքները. լրացրո՛ւ բացթողումները՝ Փոքր Ասիան, _______, և ______։
  Ասորիքը և Փյունիկիան
• Ովքե՞ր էին Հռոմի առաջին եռապետության երեք զորավարները։ Ինչպիսի՞ն էր նրանց միասնությունը։
  Կեսարը, Պոմպեոսը և Կրասոսը
• Ի՞նչ պատահեց Կրասոսին և ինչ հետևանք ունեցավ դա եռապետության համար։
  Նրան սպանեցին պատերազմում։
• Ք.ա. 49 թ. Հռոմում ինչպիսի՞ պատերազմ սկսվեց և ինչպե՞ս ավարտվեց։
  Ք. ա. 49 թ. սկսվեց քաղաքացիական պատերազմ
• Ով էր Օկտավիանոսը և ի՞նչ տիտղոսներ ստացավ Ք.ա. 27 թ․։ Ինչպե՞ս էր կոչվում Հռոմի այս նոր ժամանակաշրջանը։
• Ո՞ր կայսեր օրոք Հռոմեական կայսրությունը հասավ իր տարածքային ամենամեծ չափսերին։ Ի՞նչ տարածքներ գրավվեցին այդ շրջանում։
• 
  

1. Ուղղանկյունանիստի չափումներն են՝ 5 սմ, 6 սմ, 4 սմ։ Գտե՛ք նրա մակերույթի մակերեսը։ 
   a = 5*4 = 20
   b = 6*4 = 24
   c = 5*6 = 30
   
   74*2=148²
2. Ուղղանկյունանիստի լայնությունը 2 սմ է, երկարությունը՝ 2 սմ-ով ավելի, իսկ բարձրությունը՝ երկարությունից 1 սմ-ով պակաս։ Գտե՛ք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը։ 
   a = 2 * 3 = 6
   b = 4 * 3 = 12
   c = 2 * 4 = 8
   26*2=52 սմ²
3. Սենյակի պատերը և առաստաղը ներկելու համար անհրաժեշտ ներկի քանակությունը հաշվելու համար սենյակը պատկերացնում են որպես ուղղանկյունանիստ: Հաշվե՛ք, թե ինչքան ներկ կպահանջվի սենյակը վերանորոգելու համար, եթե նրա լայնությունը 4 մ է, երկարությունը` 6 մ, բարձրությունը` 3 մ, իսկ ամեն 1 մ2 -ն ներկելու համար պահանջվում է 1/10կգ ներկ:
   a = 4 * 3 = 12
   b = 6 * 3 = 18
   c = 4 * 6 = 24
   54*2=108²
    
4. . Ունենք երկու ուղղանկյունանիստ, որոնցից մեկի չափումներն են՝ 3 սմ, 1 սմ, 6 սմ, մյուսինը՝ 2 սմ, 5 սմ, 4 սմ։ Ո՞ր ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսն է ավելի մեծ։
   a = 3*1 = 3
   b = 6*1 = 6
   c = 3*6 = 18
   27*2= 54²

A = 2 * 5 = 10
b = 4 * 5 = 20
c = 2 * 4 = 16
46*2 = 92²

5. . Արկղից, որում կա 7 սպիտակ և 3 կարմիր գնդիկ, առանց նայելու, վերցնում են մի գնդիկ։ Գտե՛ք սպիտակ գնդիկ հանելու հավանականությունը։
   
   7/10
6. Աշակերտը կարդաց 90 էջ, որ  գրքի  ⅖  մասն է։ Քանի՞ էջ կա գրքում։
   90:2=45
   45*5 = 225
   
   Դաս 2
7. Ուղղանկյունանիստի ծավալ
8. Առաջադրանքներ
9.  
10. Նվերը փաթեթավորված է խորանարդի ձևով տուփի մեջ: Տուփի նիստերի վրա պետք է ոսկեգույն աստղիկներ կպցնել: Յուրաքանչյուր նիստի վրա պետք է կպցնել 16 աստղիկ: Ընդամենը քանի՞ աստղիկ է պետք:
    16*6 = 96
11. Հայտնի է, որ խորանարդի բոլոր կողերի գումարը 204սմ է: Որոշիր մեկ կողի երկարությունը:
    204:6 = 34
12. Հաշվիր խորանարդի ծավալը, եթե խորանարդի կողը 4 սմ է:
13.  4*6 = 24²
14. 

15. Հաշվիր ուղղանկյունանիստի հիմքի մակերեսը, եթե նրա բարձրություն 6 դմ է, իսկ ծավալը՝ 84 դմ3:
    6*84 = 504
16. 
17. Հաշվիր ուղղանկյունանիստի ծավալը, եթե նրա հիմքի կողմերը 3 մև 10 մեն, իսկ բարձրությունը 5 մ:
    3+10+5 = 18
18. Հաշվիր խորանարդի կողի երկարությունը, եթե նրա ծավալը 512 դմ3 է:
    8*8*8 = 512
    
    

21. Մեկ տառ փոխելով՝ տրված բառերից նոր բառե՛ր ստացիր:

Օրինակ՝ որդ-արդ (հիմա), երդ, որբ, որթ, որձ, որմ (պատ), որջ, որս:

Հորդ, հարդ, ուղտ, աղտ, գիրք:

22. Տրված բառերից նորե՛րը կազմիր՝ակ, իկ, ուկ մասնիկներով (ածանցնելով): Այդ ածանցներն ի՞նչ իմաստ են տալիս.

Ա) Աստղ, արկղ, թիթեռ, թերթ, հայր, մայր, տատ, պապ, քաղցր, անուշ:
Աստղիկ, արկղիկ, թիթեռիկ, թերթիկ, հայրիկ, մայրիկ, տատիկ, պապիկ, քաղցրիկ, անուշիկ:

Բ) Գետ, նավ, դուռ (ն), թռչուն, որդի:
Գետակ, նավակ, դռնակ (ն), թռչնակ, որդիակ:

Գ) Խոզ, տաք, գառ(ն), հարս (ն):
Խոզուկ, տաք, գառնուկ, հարս (ն):

23. Նախադասություններն ավարտի՛ր:

Քաղցած աղվեսը համոզում էր աքլորին. Բայց աքլորը քնած էր։

Քաղցած աղվեսը համոզում էր աքլորին. Թեև նա արդեն լսել էր։

Քաղցած աղվեսը համոզում էր աքլորին. Որը սիրում էր վազել

Քաղցած աղվեսը համոզում էր աքլորին, որին նա երեկ համարյա կերավ

Քաղցած աղվեսը համոզում էր աքլորին, որից աղվեսը զզվում է

Քաղցած աղվեսը աքլորին  համոզում էր, որովհետև այն շատ քաղցած էր

Քաղցած աղվեսը աքլորին  համոզում էր, երբ աքլորը վազում էր

Քաղցած աղվեսը աքլորին  համոզում էր, որ նրան հավատա

Քաղցած աղվեսը աքլորին  համոզում էր, չնայած աքլորը վախենում էր աղվեսից

24. Հարցերին պատասխանելով՝ դպրոցական հինգերորդ տարվա մասին գրավոր պատմի՛ր:

Ա) Ի՞նչ նորույթուն կա ձեր դասարանում (աշակերտների թիվը նո՞ւյնն է. Նույն տեղո՞ւմ եք դաս անում և այլն):
Մենք քչացել էինք։

Բ) Ի՞նչ նոր առարկաներ եք անցնում: Դրանք ինչո՞վ են հետաքրքիր (ուրիշ ի՞նչ տպավորություն ունես):
Պատմություն, մաթեմ աբ․

Գ) Ուսուցիչներիդ մասին պատմիր:

Դ)Պատմի՛ր՝ դպրոցում փոփոխություն կա՞ (շենքը, բակը, կարգ ու կանոնը և այլն):
Մենակ շենքը ու բակը միջին դպրոցը շատ մեծ է և ես մի քանի անգամ կորել էի։

Ե) Ի՞նչ վերաբերմունք ունես այդ ամենի նկատմամբ:

ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Դեմոս —  Հին հունական պոլիսի լիիրավ քաղաքացիներ:
Պոլիս — Հին հունական ինքնիշխան քաղաք–պետություն:
Խմբիշխանություն — Կառավարման ձև, երբ իշխանությունն ավագանու ձեռքում է:
ժողովրդավարություն — Կառավարման ձև, երբ օրենքների ստեղծմանը և կառավարմանը մասնակցում է ողջ ժողովուրդը:
Աշխարհաժողով — Պոլիսի ազատ քաղաքացիներից կազմված ժողովրդական ժողովը` գերագույն օրենսդիր մարմինը:
Օստրակիզմ — Աթենքում կիրառվող օրենք, որի նպատակն էր քվեարկության միջոցով երկրից տասը տարով վտարել ժողովրդավարության համար
վտանգ ներկայացնող քաղաքացիներին:
Սպարտիատներ — Սպարտայի պոլիսի լիիրավ քաղաքացիները:

Հելոտ — Սպարտայի պոլիսի անազատ բնակչությունը
Ամֆիթատրոն — Թատերական ներկայացման համար կառուցված կիսաշրջանաձև շինություն:
Օլիմպիական խաղեր — Օլիմպիական աստվածներին նվիրված մարմնամարզական մրցումներ:
Հելլենականություն — Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքներով սկսված դարաշրջան:

ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Բալկանյան թերակղզի — Թերակղզի Եվրոպայի հարավում:

Էգեյան ծով — Ծով Բալկանյան թերակղզու և Փոքր Ասիայի միջև:

Մակեդոնիա Հին պետություն Բալկանյան թերակղզու հյուսիսում։

Միջավայրը
Հին հունական քաղաքակրթությունը ձևավորվել է Բալկանյան թերակղզու հարավում՝ ներկայիս Հունաստանի տարածքում՝ Էգեյան ծովի կղզիներում և Փոքր Ասիա թերակղզու արևմուտքում։ Հունաստանը հիմնականում լեռնային երկիր է, որտեղ քիչ են երկրագործության համար պիտանի հողերը: Հացահատիկային կուլտուրաների մշակման համար նպաստավոր պայմանների սղությունը խոչընդոտում էր բնակչության կենսապահովման խնդիրը: Այդ պատճառով այստեղ ավելի զարգացած էին անասնապահությունը և այգեգործությունը: Պարենի խնդիրը, ինչպես նաև կլիմայական պայմանների տատանումները պատճառ դարձան, որպեսզի հույների մի մասը արտագաղթեր երկրից: Զարգացած նավագնացության շնորհիվ նրանք Միջերկրական և Սև ծովերի առափնյա շրջաններում հիմնադրեցին նոր բնակավայրեր` գաղութներ (օրինակ՝ ներկայիս Մարսելը, Նեապոլը, Տրապիզոնը և այլն):

Հունական քաղաքակրթության սկիզբը
Հունական քաղաքակրթության սկիզբը Կրետե-միկենյան դարաշրջանն է (Ք. ա. III-II հազ.): Այս դարաշրջանում աչքի էր ընկնում հունական ամենախոշոր կղզի Կրետեում ստեղծված պետությունը, որի մայրաքաղաքը Կնոսոսն էր:
Ըստ հունական ավանդության՝ Կրետեի արքա Մինոսը իրեն էր ենթարկել Էգեյան ծովի ավազանի երկրները և բոլորը նրան հարկատու էին: Նա միաժամանակ պետության աշխարհիկ և հոգևոր գերագույն ղեկավարն էր: Կրետեի պետությունը անկում ապրեց Ք. ա. XV դարում մեծ ուժգնության հրաբխի ժայթքման հետևանքով, որից հետո այն նվաճվեց հունալեզու աքայացիների կողմից:

Պոլիսի ձևավորումը
Ք. ա. VIII–VI դարերում սկսում են ձևավորվել բազմաթիվ փոքր քաղաք–պետություններ, որոնք կոչվում էին պոլիսներ
Առավել խոշոր պոլիսներն էին Կորնթոսը, Աթենքը, Մեգարան, Սպարտան: ժողովրդի (դեմոս) մեծամասնությունը ազատ գյուղացիներն էին: Բնակչության վերնախավը կազմում էր տոհմային ավագանին, որն ուներ և՛ հող, և՛ հարստություն, և՛ հասարակական բարձր դիրք: Պետության կառավարումը ավագանու ձեռքում էր: Կառավարման այս ձևը կոչվում էր խմբիշխանություն (օլիգարխիա): Դեմոսի ստորին խավը պայքարում էր ավագանու դեմ իր իրավունքների համար:
Շատ պոլիսներում դեմոսը հաղթեց, և ստեղծվեց կա
ռավարման նոր համակարգ՝ ժողովրդավարություն
(դեմոկրատիա): Հին Հունաստանի պոլիսներից առավել խոշորը և հզորը Աթենքն ու Սպարտան էին:

Աթենական պոլիսը
Ք. ա. 594 թ. Աթենքում կառավարիչ Սոլոնի բարեփոխումների շնորհիվ հաստատվեցին ժողովրդավարական կարգեր: Այսուհետև պոլիսի կառավարման գործին մասնակցում էին բոլոր չափահաս տղամարդիկ: Մարդկանց ծագումն այլևս վճռորոշ նշանակություն չուներ: Աթենքի գերագույն օրենսդիր մարմինը աշխարհաժողովն էր՝ էկլեսիա: Այն ընտրում էր կառավարման նոր բարձրագույն մարմին՝ ստրատեգոսների խորհուրդ:

Աթենքում գործում էր նաև օստրակիզմի իրավունքը: Ամեն տարի Աշխարհաժողովի մասնակիցներին առաջադրվում էր հետևյալ հարցը. «Ո՞ւմ ես համարում Աթենքի համար վտանգավոր»: Նախապես բաժանված կավե սալիկների (օստրակոն) վրա յուրաքանչյուրը գրում էր նրա անունը, ում համարում էր այդպիսին: Ով ամենից շատ էր հիշատակվում, տասը տարով վտարվում էր քաղաքից: Այն ի սկզբանե նախատեսված էր, որպեսզի թույլ չտրվի որևէ մեկին բռնի ուժով տիրել իշխանությանը։ Սակայն ժամանակի ընթացքում օստրակիզմը վերածվեց քաղաքական պայքարի միջոցի:

Հին Սպարտայի պոլիսը
Սպարտայի պոլիսը օլիգարխիական բնույթ ուներ: Սպարտայի բնակչությունը բաղկացած էր երկու ոչ իրավահավասար դասերից` փոքրաքանակ սպարտիատներից և մեծաքանակ հելոտներից: Սպարտիատներն իրենց ունեցվածքով և իրավունքներով հավասար էին: Նրանք չէին զբաղվում երկրագործությամբ և արհեստներով, այլ զինվորներ էին և ժամանակի մեծ մասը նվի րում էին մարմնակրթությանը և ռազմական գործին: Սպարտիատները Հին Հունաստանի ամենաարհեստավարժ զինվորներն էին: Նրանք ապրում էին համեստ և չափավոր կյանքով, քչախոս էին: Նրանց քչախոսությունը և կարճ ու կտրուկ պատասխանները դարձել են թևավոր խոսք՝ լակոնիկ խոսելաոճ:

Պատերազմ գնալիս սպարտացի զինվորն ուներ միայն մեկ ճանապարհ՝ հաղթել կամ զոհվել: Որդուն պատերազմ ուղարկող մայրը, նրան տալով վահանը, պատվիրում էր. «Վահանով կամ վահանի վրա»: Դա նշանակում էր, որ զինվորը պետք է կա՛մ հաղթի, կա՛մ զոհվի և Սպարտա բերվի վահանի վրա:
Յուրաքանչյուր սպարտացի ընտանիքի տրվում էր հողակտոր՝ այնտեղ ապրող հելոտներով, որոնք պարտավոր էին մշակել հողը և սպարտիատին վճարել հարկ բնամթերքով: Հելոտները զուրկ էին քաղաքացիական իրավունքներից:
Սպարտայում համատեղ կառավարում էին երկու արքաներ, որոնց իշխանությունը ժառանգական էր: Կար նաև Ծերակույտ, որը կազմված էր 28 անդամից: Նրանք ընտրվում էին ցմահ՝ ամենանշանավոր տոհմերի ներկայացուցիչներից: Արքաների հետ նրանք կազմում էին պետական կառավարման գերագույն մարմինը:

Պատասխանել հարցերին

• Որտեղ է ձևավորվել հին հունական քաղաքակրթությունը՞։Բալկանյան թերակղզու հարավում՝ ներկայիս Հունաստանի տարածքում՝ Էգեյան ծովի կղզիներում և Փոքր Ասիա թերակղզու արևմուտքում
• Ինչու՞ Հին Հունաստանում դժվար էր զբաղվել երկրագործությամբ։Հին Հունաստանի տարածքը լեռնային է, որտեղ քիչ են երկրագործության համար պիտանի հողերը: 
• Ի՞նչ դեր ուներ ծովը հին հույների կյանքում։ Զարգացած նավագնացության շնորհիվ նրանք Միջերկրական և Սև ծովերի առափնյա շրջաններում հիմնադրեցին նոր բնակավայրեր` գաղութներ (օրինակ՝ ներկայիս Մարսելը, Նեապոլը, Տրապիզոնը և այլն):
• Ի՞նչ նշանակություն ունեին հունական գաղութները, և ինչպիսի՞ քաղաքներ կարելի է բերել որպես օրինակ։ Զարգացած նավագնացության շնորհիվ նրանք Միջերկրական և Սև ծովերի առափնյա շրջաններում հիմնադրեցին նոր բնակավայրեր` գաղութներ (օրինակ՝ ներկայիս Մարսելը, Նեապոլը, Տրապիզոնը և այլն):
• Ո՞ր շրջանն է համարվում հունական քաղաքակրթության սկիզբը, և ո՞ր քաղաքն էր Կրետեի պետության կենտրոնը։ Հունական քաղաքակրթության սկիզբը Կրետե-միկենյան դարաշրջանն է (Ք. ա. III-II հազ.): Այս դարաշրջանում աչքի էր ընկնում հունական ամենախոշոր կղզի Կրետեում ստեղծված պետությունը, որի մայրաքաղաքը Կնոսոսն էր:
• Ինչպե՞ս էին կոչվում հին հունական փոքր քաղաք-պետությունները։Պոլիսներ
• Որո՞նք էին կառավարման հիմնական ձևերը հունական պոլիսներում։ Պետության կառավարումը ավագանու ձեռքում էր: Կառավարման այս ձևը կոչվում էր խմբիշխանություն (օլիգարխիա): 
• Ինչո՞վ էին առանձնանում Սոլոնի բարեփոխումները, և ինչպե՞ս դրանք ազդեցին Աթենքի ժողովրդավարության վրա։ Ք. ա. 594 թ. Աթենքում կառավարիչ Սոլոնի բարեփոխումների շնորհիվ հաստատվեցին ժողովրդավարական կարգեր: Այսուհետև պոլիսի կառավարման գործին մասնակցում էին բոլոր չափահաս տղամարդիկ: Մարդկանց ծագումն այլևս վճռորոշ նշանակություն չուներ:
• Ի՞նչ է օստրակիզմը, և ինչու՞ այն ներդրվեց։ Ամեն տարի Աշխարհաժողովի մասնակիցներին առաջադրվում էր հետևյալ հարցը. «Ո՞ւմ ես համարում Աթենքի համար վտանգավոր»: Նախապես բաժանված կավե սալիկների (օստրակոն) վրա յուրաքանչյուրը գրում էր նրա անունը, ում համարում էր այդպիսին: Ով ամենից շատ էր հիշատակվում, տասը տարով վտարվում էր քաղաքից: Այն ի սկզբանե նախատեսված էր, որպեսզի թույլ չտրվի որևէ մեկին բռնի ուժով տիրել իշխանությանը։
• Ինչո՞վ էր տարբերվում Սպարտայի ռազմական համակարգն ու հասարակական կառուցվածքը Աթենքից։ Սպարտայի բնակչությունը բաղկացած էր երկու ոչ իրավահավասար դասերից` փոքրաքանակ սպարտիատներից և մեծաքանակ հելոտներից: Սպարտիատներն իրենց ունեցվածքով և իրավունքներով հավասար էին: Նրանք չէին զբաղվում երկրագործությամբ և արհեստներով, այլ զինվորներ էին և ժամանակի մեծ մասը նվի րում էին մարմնակրթությանը և ռազմական գործին: Յուրաքանչյուր սպարտացի ընտանիքի տրվում էր հողակտոր՝ այնտեղ ապրող հելոտներով, որոնք պարտավոր էին մշակել հողը և սպարտիատին վճարել հարկ բնամթերքով: Հելոտները զուրկ էին քաղաքացիական իրավունքներից: